مقدمه:
امروزه در میان تمامی جوامع، بهره‌گیری از آموزش و پرورش عمومی و آموزش عالی از اهمیت خاصی برخوردار است. علت اصلی این اهمیت را باید در نقشی که آموزش به عنوان ابزاری برای ایجاد یا حفظ وحدت ملی و ارتقای سطح زندگی مردم ایفا میکند، جستجو کرد. در دهه‌های اخیر جهان شاهد گسترش سریع آموزش عمومی و عالی در کشورهای مختلف بوده است.
یکی از پدیده‌های مشخص قرن حاضر گرایش عمومی به آموزش و پرورش رسمی و بهره‌گیری از آموزش عالی برای ارتقای سطح معلومات است. این توجه در مرحله‌ی اول از دگرگونی نظام طبقاتی جامعه ناشی شده است. در دنیای امروز خانواده به این واقعیت پی برده است که همه امکانات رشد، خاص یک طبقه‌ی معین نیست و از طریق مدرسه می‌توان آنچه را که در گذشته به طبقات ممتاز جامعه تعلق داشت برای فرزند خویش نیز تأمین کند. در جامعه‌ی امروز مهارت و تخصص از وسایل مؤثر تأمین زندگی بهتر و رفاه بیشتر است و برداشت عمومی، مهارت و تخصص را در تحصیلات رسمی جستجو میکند.
امروزه نگرش به آموزش از نگاه حق مدارانه ریشه می‌گیرد و در بحث «حقوق ملت» سخن از انسان است، انسانی که حق دارد از اساسی‌ترین لازمه‌ی زندگی خویش یعنی حق آموزش و پرورش بهره‌مند گردد.
فهرست مطالب
عنوان ………………………………………………………………………… صفحه
مقدمه: ……………………………………………………………………………………. ۱
فصل اول: حق آموزش و تئوری دولت ……………………………………… ۴
بخش اول : مفهوم حق و حوزه ی حق آموزش …………………………… ۵
مبحث اول: تحلیل هوفلد از مفهوم حق ……………………………………….. ۷
بند اول: چهار قلمرو مفهوم حق ………………………………………………… ۸
۱- حق – ادعا (مطالبه) (Claim-Right) ………………………………………. 8
۲- حق – آزادی/اختیار (Liberty/Privilage-Right) ………………………. 9
۳- حق – قدرت (Power-Right) …………………………………………….. 10
۴- حق – مصونیت (Immunity-Right) …………………………………….. 10
بند دوم: آثار حقوقی مفهوم حق (تحلیل مفهوم وظیفه یا تعهد) …….. ۱۲
۱٫ تعهد به وسیله و تعهد به نتیجه ……………………………………………. ۱۳
۲٫ ماهیت تعهدات دولت در قبال حق آموزش ……………………………. ۱۴
مبحث: حق آموزش از دیدگاه اسناد بین المللی حقوق بشر و اسلام ۱۵
بند اول: حق آموزش از نگاه اسناد بین المللی حقوق بشر …………… ۱۵
۱٫ اعلامیه ی جهانی حقوق بشر……………………………………………….. ۱۶
۲٫ میثاق حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ……………………………. ۱۶
۳٫ سایر اسناد بین المللی حقوق بشر ………………………………………… ۱۸
بند دوم: دیدگاه اسلام نسبت به حق آموزش …………………………….. ۱۸
۱٫ قرآن و تعلیم و تربیت ………………………………………………………… ۱۹
۲٫ سیره ی معصوم و آموزش ……………………………………………….. ۲۱
بخش دوم: توسعه‌ی آموزش و تئوری دولت ……………………………. ۲۳
مبحث اول: توسعه‌ی آموزش گامی در جهت توسعه‌ی انسانی …….. ۲۴
بند اول: سرمایه گذاری آموزشی شاخصی از فرایند توسعه ………. ۲۶
بند دوم: ضرورت توسعه‌ی آموزش ……………………………………….. ۲۹
بند سوم: رویکرد دولت‌ها در توسعه‌ی آموزش ………………………… ۳۲
بند چهارم: عدم تعادل توسعه‌ی آموزشی در ایران …………………….. ۳۶
مبحث دوم: ماهیت دولت و کارکرد آن در تحقق حق آموزش ……… ۳۹
بند اول: دولت محدود یا مشروطه …………………………………………… ۴۰
الف) ویژگی دولت مشروطه ……………………………………………………. ۴۱
ب) کارکرد دولت مشروطه در توسعه ی حق آموزش ……………….. ۴۲
بند دوم: دولت رفاه ……………………………………………………………….. ۴۴
الف) بررسی ابعاد اقتصادی و اجتماعی دولت رفاه ……………………. ۴۵
ب) دولت رفاه و حق آموزش ………………………………………………….. ۴۶
بند سوم: دولت طبقاتی …………………………………………………………… ۴۷
الف) ویژگی دولت طبقاتی ……………………………………………………….. ۴۷
ب) رویکرد دولت طبقاتی و حق آموزش رایگان ………………………… ۴۹
بند چهارم: مفاهیم دولت در نظام جمهوری اسلامی ایران ………….. ۵۱
الف) مفهوم دولت اسلامی ………………………………………………………. ۵۲
۱- تئوری دولت اسلامی ………………………………………………………… ۵۲
۲- بینش دولت اسلامی در زمینه‌ی حق آموزش ……………………….. ۵۳
ب) مفاهیم حقوقی دولت در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و حق
آموزش ………………………………………………………………………………… ۵۴
۱- دولت در مفهوم حاکمیت …………………………………………………… ۵۵
۲- دولت در مقام تصدی ……………………………………………………….. ۵۶
فصل دوم: تحلیل نظام آموزشی جمهوری اسلامی ایران و آموزش رایگان ۵۸
بخش اول: چالش‌های فراروی آموزش رایگان ………………………….. ۵۹
مبحث اول: فرایند خصوصی‌سازی آموزش ……………………………… ۶۰
بند اول: اهداف و مزایای خصوصی سازی آموزشی …………………. ۶۱
الف) اهداف خصوصی‌سازی: …………………………………………………. ۶۱
ب) مزایای خصوصی سازی محور استدلال مدافعان …………………. ۶۵
ج) پاسخ به دلایل موافقان خصوصی سازی ……………………………… ۶۸
بند دوم: شکل‌های خصوصی سازی ……………………………………….. ۷۳
بند سوم: خصوصی‌سازی آموزشی در ایران …………………………… ۷۸
الف) خصوصی سازی در آموزش و پرورش …………………………… ۷۸
ب) خصوصی‌سازی در آموزش عالی ……………………………………… ۸۰
مبحث دوم: تأمین هزینه‌های آموزش ………………………………………. ۸۵
بند اول: چه کسانی باید هزینه‌های آموزشی را بپردازند؟ …………… ۸۵
بند دوم: تأمین منابع مالی آموزش و پرورش …………………………… ۹۱
بند سوم: آموزش عالی و تأمین منابع مالی …………………………….. ۱۰۲
الف) وضعیت آموزش عالی از لحاظ کمیت ……………………………… ۱۰۳
ب) راه‌های تدارک منابع مالی جدید آموزش عالی ……………………. ۱۰۴
بخش دوم: تحلیل حقوقی نظام آموزش رایگان در جمهوری اسلامی ایران ۱۰۹
مبحث اول: آموزش رایگان در قانون اساسی ………………………….. ۱۰۹
بند اول: بررسی صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ۱۱۰
بند دوم: اصول قانون اساسی و آموزش رایگان …………………….. ۱۱۳
مبحث دوم: نظام حقوقی آموزش و پرورش (عمومی) و آموزش رایگان
…………………………………………………………………………………………… ۱۱۵
بند اول: آموزش و پرورش دولتی و آموزش رایگان ……………….. ۱۱۶
الف) آیا سرانه‌ی دانش‌آموزی کفاف آموزش رایگان را می‌دهد؟ . ۱۱۶
ب) آئین نامه‌ها و مصوبات اداره‌ی مدارس دولتی در رابطه با کمک‌های مردمی ۱۱۸
ج) تحلیل حقوقی آئین نامه‌ها و تصویب نامه‌های مطروحه ………… ۱۲۰
بند دوم: ماده ۸۸ قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت و
خودگردانی آموزش و پرورش ……………………………………………… ۱۲۳
الف) ماده ۸۸ و آئین نامه و تصویبنامه مربوط به آن ………………. ۱۲۳
ب) بررسی حقوقی ماده ۸۸ و آیین‌نامه‌های مربوط به آن ………… ۱۲۵
بند سوم: مدارس غیردولتی (غیرانتفاعی) ……………………………….. ۱۲۹
الف) قوانین، مقررات و دستورالعمل‌های مدارس غیرانتفاعی …….. ۱۳۱
ب) آموزش رایگان و مدارس غیرانتفاعی ……………………………….. ۱۳۴
بند چهارم: آموزش و پرورش خاص (مدارس دولتی با شرایط خاص)
…………………………………………………………………………………………… ۱۳۵
الف) آموزشگاههای علمی آزاد ……………………………………………… ۱۳۶
ب) مدارس دولتی با شرایط خاص ………………………………………… ۱۳۸
مبحث سوم: بررسی حقوقی نظام آموزش عالی در جمهوری اسلامی ایران و آموزش رایگان ۱۴۰
بند اول: قوانین برنامه پنجساله توسعه و آموزش عالی ……………. ۱۴۱
الف) مواد قانونی برنامه‌های پنج ساله توسعه و توسعه‌ی آموزش رایگان ۱۴۱
ب) نقد قانون برنامه پنج ساله‌ی توسعه در زمینه‌ی آموزش عالی ۱۴۵
بند دوم: دوره‌ها و مؤسسات آموزش عالی زیرنظر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ۱۴۸
الف) دوره‌های نوبت دوم (شبانه) ………………………………………….. ۱۵۰
ب) دانشگاهها و مؤسسات غیردولتی زیر نظر وزارت علوم تحقیقات و فن‌آوری ۱۵۴
۱- دانشگاه پیام نور ……………………………………………………………. ۱۵۵
۲- موسسات آموزش عالی غیردولتی غیرانتفاعی ……………………. ۱۵۶
بند سوم: دانشگاه آزاد اسلامی ……………………………………………… ۱۵۸
نتیجه‌گیری: …………………………………………………………………………. ۱۶۳
فهرست منابع ……………………………………………………………………… ۱۷۰
فهرست منابع
الف) کتب
۱- آقایی، بهمن، «فرهنگ حقوق بشر»، انتشارات گنج دانش، چاپ اول، ۱۳۷۶٫
۲- ابوالحمد، عبدالحمید، «مبانی سیاست»، انتشارات توس، ۱۳۷۰٫
۳- الماسی، محمد، «تاریخ آموزش و پرورش اسلام و ایران»، شرکت نشر دانش امروز، چاپ اول، ۱۳۷۰٫
۴- اینگهارت، رونالد، «تحول فرهنگی در جامعه‌ی پیشرفته صنعتی، ترجمه مریم وتر، انتشارات کویر، چاپ دوم، ۱۳۸۲٫
۵- بارنز، جک، «چشم انداز دگردیسی در آموزش»، ترجمه شهره ایزدی، نشر طلایه پرسو، چاپ دوم، ۱۳۸۲٫
۶- بشیریه، حسین، «جامعه‌شناسی سیاسی»، نشرنی، چاپ هشتم، ۱۳۸۱٫
۷- بشیریه، حسین، «آموزش دانش سیاسی»، موسسه نگاه معاصر، ۱۳۸۲٫
۸- پتریک، فیتس، «نظریه رفاه»، ترجمه هرمز همایون‌پور، نشر گام‌نو، ۱۳۸۱٫
پایان نامه بررسی عوامل مؤثر بر مرگ و میر کودکان در شهر میانه